Trong th©i gian ÇÀu tiên, PhÆt giáo là m¶t tri‰t lš. Nh»ng l©i dåy cûa ÇÙc PhÆt không mang tính cách giáo ÇiŠu ho¥c b¡t bu¶c tin tܪng mù quáng. Møc Çích cæn bän cûa PhÆt giáo là giúp ta Çåt chân lšn¶i tâm. Chúng ta phäi th¿c hành nh»ng l©i dåy này hàng ngày.

   

                1.TRUNG ñåO :

 Khi ÇÙc PhÆt chuy‹n Pháp luân, Ngài Çã dåy næm ngÜ©i b†n ông TrÀn KiŠu NhÜ bài h†c ÇÀu tiên là Trung Çåo. Trung Çåo là nguyên t¡c sÓng và tu tÆp. Chúng ta phäi xa lìa hai thái c¿c. Kh¡c k› là m¶t con ÇÜ©ng không tÓt cho nh»ng nhà tu hành và tÃt cä m†i ngÜ©i trong cu¶c sÓng. ñÙc PhÆt ÇÜa ra nh»ng thí dø cø th‹. N‰u chúng ta n¡m m¶t con chim quá ch¥t thì con chim ch‰t, n‰u cÀm quá lÕng thì con chim bay mÃt. N‰u chúng ta lên dây Çàn quá cæng, dây Çàn së ÇÙt. N‰u lên dây quá lÕng, dây Çàn không kêu.

                2.Bát chánh Çåo:

Bát chính Çåo là con ÇÜ©ng cao quš chÜa ÇÜ®c truyŠn dåy cho loài ngÜ©i. Bát chánh Çåo có giá trÎ cao hÖn luân lš.

Có næm bܧc thu¶c luân lš, ba bܧc sau thu¶c trí tuŒ.

1.Chánh ki‰n (Sammaditthi)

2.Chánh tÜ duy ( Samma Sankappa)

3.Chánh ng» ( Samma Vaca)

4.Chánh nghiŒp ( Samma Kamanta)

5.Chánh mŒnh( Samma Ajiva)

6.Chánh tinh tÃn ( SammaVayama)

7.Chánh niŒm ( SammaSati)

8.Chánh ÇÎnh ( Samma Samadhi).

Bát chánh Çåo có ba y‰u tÓ: Trí tuŒ, Çåo ÇÙc, và ÇÎnh. Ba y‰u tÓ này phäi Çi v§i nhau trong khi tu tÆp. Không có thiŠn ÇÎnh, chúng ta chÌ có lš thuy‰t và không Çåt ÇÜ®c trí tuŒ. 

a.TR´ TU (Panna)

Chánh ki‰n :MuÓn tu tÆp, chúng ta phäi nghe,phäi džc nh»ng l©i PhÆt dåy.

-Chánh tÜ duy : chúng ta phäi có Ƕng cÖ Çúng Ç¡n. Chúng ta së th¿c hiŒn nh»ng gì chúng ta tu tÆp, không phäi là Ç‹ cÀu pháp l¿c và Çåt nh»ng gì mong muÓn cho mình, mà là Ç‹ thoát khÕi xu hܧng ích k› Ç‹ Çåt thành t¿u m§i mÈ, r¶ng rãi vì tha nhân.

b. ñåO ñ­C ( Sila) -Chánh ng» : Chúng ta không nói dÓi, không vu khÓng, không nói xÃu, không chºi rûa, không nói thô tøc.

-Chánh nghiŒp : Trong hiŒn tåi, chúng ta phäi có thái Ƕ chân chánh ,th¿c hành ngÛ gi§i : 

gi§i sát :không gi‰t ngÜ©i.

gi§i Çåo:không lÃy cûa không cho( không tr¶m cܧp)

gi§idâm:không tà dâm, say mê nhøc døc .

gi§i ng» :không nói dÓi, không nói hai l©i. . .

gi§i tºu:không dùng các dÒ Ç¶c håi nhÜ rÜ®u, thuÓc phiŒn. ..

-Chánh mŒnh : Trong Çåo ÇÙc c° truyŠn ƒn ñ¶, chánh mŒnh là khônglàm håi .NgÜ©i hiŠn lÜÖng không làm håi sinh mŒnh kÈ khác, không håi sinh vÆt và không håi môi trÜ©ng.

-Chánh tinh tÃn: N‡ l¿c làm viŒc, n‡ l¿c tu tÆp trong tinh thÀn trung Çåo. ( quá tích c¿c hay quá lÜ©i bi‰ng ÇŠu không tÓt). Chúng ta phäi ch¥t chë ÇiŠu chÌnh næng l¿c cûa ta. Chúng ta phäi luôn luôn tÌnh giác, luôn dùng nghÎ l¿c ch‰ ng¿ s¿ lÜ©i bi‰ng và hàng ngày thiŠn ÇÎnh ÇŠu Ç¥n.

c.THI“N ñINH:

Chánh niŒm và chánh ÇÎnh ÇŠu thu¶c thiŠn ÇÎnh. ThiŠn ÇÎnh là m¶t hoåt Ƕng giúp ta th¿c hiŒn l©i PhÆt dåy. Chính thiŠn ÇÎnh làm cho næng l¿c nhÆn thÙc thêm s¡c bén. Chính thiŠn ÇÎnh cho ta con m¡t nhìn sâu bän chÃt s¿ vÆt. Chính ta là ÇÎa bàn nghiên cÙu, do Çó màchúng ta tÆp trung tâm trí vào n¶i tâm.

   

3. T­ DIU ñ�

Trong bu°i thuy‰t pháp ÇÀu tiên tåi L¶c Uy‹n, ÇÙc PhÆt cÛng Çã dåy TÙ DiŒu ñ‰ cùng v§i Trung Çåo.ñÙc PhÆt nói : ‘ ñây là kh°. ñây là TÆp. ñây là DiŒt. ñây là ñåo.’ Ngài cÛng nói :’ Hãy bi‰t kh°, TØ bÕ kh°,ñåt diŒt kh°. Hãy theo Chính ñåo.’

Theo thuy‰t Madhyamika ,kh° là do luân hÒi . là tr†n vòng hiŒn h»u, sinh và tái sinh, do NghiŒp , và Vô Minh tåo nên. TÆp là NghiŒp và Vô Minh. DiŒt là làm cho dÙt ,cho h‰t kh° và h‰t nguyên nhân cûa kh°. ñåo là con ÇÜ©ng diŒt kh°.

Chúng ta cÛng có nh»ng giäi thích khác.

Kh° : Dukkha

TÆp : Tanha, nguyên nhân gây nên kh°.

DiŒt :Nirvana, diêt nguyên nhân gây ra kh°.

ñåo :Marga, phÜÖng pháp diŒt kh°.

Kh° : ñ©i có hai khía cånh là kh° và låc nhÜng kh° chi phÓi m†i s¿.

TÆp là nguyên nhân cûa kh°. TÆp là khao khát, thèmmuÓn, và døc v†ng. Có nhiŠu hình thÙc cûa tÆp nhÜ là tham tiŠn tài, tham s¡c døc.Diêt là t¡t, mÃt. TÙ diŒu lj là con ÇÜ©ng Çi ljn t¿ do, Çó là bát chánh Çåo.

   

4.THÆp NHI NHÂN DUYÊN

Làm sao các hiŒn tÜ®ng xäy ra? Các tôn giáo khác cho r¢ng ThÜ®ng ñ‰ tåo ra. ñÙc PhÆt cho r¢ng các hiŒn tÜ®ngphø thu¶c nhau m¶t cách ch¥t chë, chúng xuât hiŒn có ÇiŠu kiŒn và tÜÖng ÇÓi. Trong con ngÜ©i cÛng nhÜ ª các chúng sinh khác, thÆp nhÎ nhân duyên chi phÓi ch¥t chë trong chu kÿ cu¶c sÓng:

1.Vô minh (avidya): không sáng suÓt, không phân biŒt giä chân. Vô minh sinh hành.

2.Hành ( sanskara) là nh»ng hành Ƕng sai lÀm (v†ng Ƕng, v†ng hành).Nhân duyên cûa hành là vô minh.( Ngu dÓt khi‰n ta hành Ƕng sai lÀm).Hành sinh ThÙc.

3.ThÙc (vijnana) là š thÙc..Nhân duyên cûa ThÙc là Hành. ThÙc sinh danh s¡c.

4.Danh sæc(namarupa) : danh là tên, sæc là hình dáng. Nói m¶t cách khác Çó là tinh thÀn và vÆt chÃt.

Nhân duyên cûa Danh sæc là ThÙc. Danh s¡c sinh Løc NhÆp.

5.Løc nhÆp ( Sadavatana), sáu giác quan cho chúng ta sáu nhÆn thÙc:

Nhãn nhÆp s¡cNhï nhÆp thanhTÏ nhÆp hÜÖng

ThiŒt nhÆp vÎThân nhÆp xúcÝ nhÆp pháp

Nhân duyên cûa løc nhÆp là danh s¡c. Løc nhÆp sinh ra xúc.

6.Xúc( sparca) :làcäm giác do các giác quan truyŠn låi.

Xúc sinh ra th†.

7.Th† ( vedana), là cäm xúc. Th† sinh ra ái.

8. Ái ( trisna) là tình yêu, døc tình làm cho ta say mê. Ái sinh ra Thû.

9.Thû (upadana) tÙc là khä næng sinh tÒn. Thû sinh H»u.

10.H»u (Bhava) là š thÙc vŠ s¿ hiŒn h»u cûa ta.H»u sinh ra sinh.

11.Sinh(jati) trôi dåt trong sáu nÈo luân hÒi. Sinh sinh ra lão tº.

12.Lão tº ( jaramarana) : già ch‰t.

ñi‹m cuÓi cùng së trª thành Çi‹m ÇÀu tiên, cÙ nhÜ th‰ mà quay mãi không thôi.

L©i dåy cûa ÇÙc PhÆt thì rÃt nhiŠu, song ª Çây, chúng tôi chÌ trình bày sÖ lÜ®c các Çi‹m cÖ bän.

BACK